ประเพณีลอยกระทง - ประเพณีไทยในวันพระจันทร์เต็มดวง

ประเพณีลอยกระทง เป็นประเพณีไทยที่สำคัญและเก่าแก่ของไทย ประเพณีลอยกระทงตรงกับวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ซึ่งเป็นช่วงน้ำที่น้ำขึ้นสูงเนื่องจากพระจันทร์เต็มดวง

ประเพณีลอยกระทงมีที่มากจากพิธีกรรมเกี่ยวกับน้ำ ถึงแม้ความเชื่อสำหรับวันลอยกระทงจะแตกต่างกัน ในแต่ละท้องถิ่น แต่สิ่งที่เหมือนกันของประเพณีลอยกระทงนี้คือ การนึกถึงคุณค่าของน้ำ ที่ช่วยหล่อเลี้ยงชีวิตของพวกเราชาวไทยมาตลอด ประเพณีลอยกระทงจึงเป็นประเพณีไทยที่ดีงามอีกย่างหนึ่ง ซึ่งควรปฏิบัติสืบทอดกันต่อๆไป

สำหรับบรรยากาศในงานประเพณีลอยกระทงนั้น ก็จะแสดงออกถึงประเพณีไทยและวัฒนธรรมของแต่ละภาคได้อย่างชัดเจน เช่น

ประเพณีลอยกระทงของภาคเหนือ
 
ประเพณีลอยกระทงของภาคเหนือ นิยมทำโคมลอย เรียกว่า "ว่าวฮม" หรือ "ลอยโคม" หรือ "ว่าวควัน" ทำจากผ้าหรือกระดาษสาบางๆ แล้วสุมควัน โดยใช้ขี้ใต้หรือกะลามะพร้าวไว้ด้านล่าง ควันจะทำให้โคมลอย ลอยขึ้นไปในอากาศ หลักการเดียวกับบอลลูน ประเพณีไทยเช่นนี้ชาวเหนือนี้เรียกว่า "ประเพณียี่เป็ง" ซึ่งหมายความว่า การทำบุญในวันเพ็ญเดือนยี่ ( นับวันตามแบบล้านนา ซึ่งตรงกับวันเพ็ญเดือนสิบสองในแบบไทย )

สำหรับ "จังหวัดตาก" จะลอยกระทงขนาดเล็ก ลอยเรียงรายไปเป็นสาย เรียกว่า "กระทงสาย"
สำหรับ "จังหวัดสุโขทัย" จะมีการจัดขบวนแห่ "โคมชักโคมแขวน" และการเล่นพลุตะไล ไฟพะเนียง

ประเพณีไทยสุดงดงาม ประเพณี "ยี่เป็ง" จังหวัดเชียงใหม่

ประเพณีลอยกระทงของภาคอีสาน
 
สำหรับประเพณีลอยกระทงของชาวไทยภาคอีสาน จะมีการแต่งเรือประดับไฟ เป็นรูปต่างๆ เรียกว่า "ประเพณีไหลเรือไฟ" เป็นประเพณีไทยที่สวยงามมาก โดยเฉพาะ "ประเพณีไหลเรือไฟ" ที่จังหวัดนครพนม เพราะมีความงดงามและอลังการมากที่สุดในภาคอีสาน

ประเพณี "ไหลเรือไฟ" ความภาคภูมิใจของชาวไทยอีสาน

ประเพณีลอยกระทงของกรุงเทพมหานคร
 
งานภูเขาทองของกรุงเทพมหานคร เป็นงานประเพณีลอยกระทงที่ตึกคักตระการตาเป็นอย่างยิ่ง จะจัในรูปแบบงานวัดบบไทยๆ จะจัดงานเฉลิมฉลองราว 7-10 วัน ก่อนงานลอยกระทง และจบลงในช่วงหลังวันลอยกระทง

"งานลอยกระทงภูเขาทอง" ประเพณีลอยกระทงของชาวกรุงเทพ

ประเพณีลอยกระทงของภาคใต้

กระทงของชาวใต้ จะมีความแปลกใหม่โดยการนำเอาหยวกมาทำเป็นกระทงบรรจุเครื่องอาหาร แล้วลอยไป และการลอยกระทงของทางภาคใต้ จะไม่มีกำหนดว่าเป็นกลางเดือน ๑๒ หรือเดือน ๑๑ แต่จะลอยเมื่อมีโรคภัยไข้เจ็บ เพื่อขอพรให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บที่เป็นอยู่ เป็นการลอยเพื่อสะเดาะเคราะห์การตกแต่งเรือหรือแพลอยเคราะห์ จะมีการแทงหยวก เป็นลวดลายสวยงามประดับด้วยธงทิว ภายในบรรจุดอกไม้ ธูปเทียน เงินและเสบียงต่างๆ ตามความเชื่อของคนในท้องถิ่น

และนอกจากนี้ ประเพณีลอยกระทงของชาวไทยในแต่ละท้องถิ่น ก็ยังอาจมีประเพณีลอยกระทงที่แตกต่างกันไป และสืบทอดต่อกันเรื่อยมา ที่สำคััญงานลอยกระทงของทุกๆท้องถิ่นจะมีการจัดประกวดสาวงามซึ่งเรียกว่า "นางนพมาศ"

สำหรับวันลอยกระทงในปฏิทินสุริยคติ


ปีชวด
24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539
12 พฤศจิกายน พ.ศ. 2551
31 ตุลาคม พ.ศ. 2563

ปีฉลู
14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2540
2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2552
19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564

ปีขาล
3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2541
21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2553
8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2565

ปีเถาะ
22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542
10 พฤศจิกายน พ.ศ. 2554
27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566

ปีมะโรง
11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2543
28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2555
15 พฤศจิกายน พ.ศ. 2567

ปีมะเส็ง
31 ตุลาคม พ.ศ. 2544
17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2556
5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2568

ปีมะเมีย
19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2545
6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2557

ปีมะแม
8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546
25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2558

ปีวอก
26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2547
14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2559

ปีระกา
16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2548
3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2560

ปีจอ
5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2549
22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561

ปีกุน
24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2550
11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2562